معرفی مسجد جامع اردستان

مسجد جامع اردستان یکی از بناهای تاریخی شهرستان اردستان و استان اصفهان است و از مساجد چهار ایوانی محسوب می شود که در شهر اردستان و مرکز محله محال واقع شده است. این بنا در روزگاران قدیم یک آتشکده بوده است که بعدها به یک مسجد چهار ایوانی به سبک مسجد جامع اصفهان مبدل گشته است. مسجد جامع اردستان در زمان ساسانیان آتشکده و یا معبدی بوده است که پس از ورود اسلام به ایران تبدیل به مسجد شبستانی شده است. تاریخچه ساخت این مسجد به سه دوره مختلف تقسیم می شود. دوره اول زمانی بوده که آتشکده به مسجدی شبستانی به روش خراسانی تبدیل شده که گنبد فعلی آن نیز مربوط به همان دوره است. دوره دوم زمانی است که مسجد شبستانی به مسجد کوشک مانند تبدیل شد. دوره سوم نیز مسجد کوشک مانند در دوران سلجوقیان و در قرن ششم هجری قمری تخریب شده و به شکل یک مسجد چهار ایوانی ساخته شده است.

بد نیست بدانید که مسجد جامع اردستان به شیوه مسجد جامع اصفهان احداث شده و اولین مسجد دو طبقه در تاریخ اسلام و دومین مسجد با چهار ایوان در جهان اسلام است. ورودی اصلی مسجد یک راهروی طولانی بوده که از یک طرف به محله فهره و از طرف دیگر به دشت محال می رسد. این ورودی در گوشه جنوب غربی مسجد واقع شده است. نمای ورودی شامل یک قوس، دولچکی، دو قاب تزیینی، دو طاق نمای محرابی شکل، دو نیم ستون آجری و دو سکوی آجری می باشد. قسمت شمالی مسجد نیز دارای دو ورودی بوده که یکی به مدرسه علمیه راه داشته و دیگری نیز گذر شمالی را به داخل مسجد متصل می کند.

اطلاعات زیادی از بانی مسجد در دسترس نمی باشد اما به گفته بعضی از مردم، "عمر بن عبد العزیز آل ابی دلَف" بانی مسجد بوده است. در کتیبه ها و منابع بررسی شده نام چند نفر دیگر نیز وجود دارد که عبارتند از سلطان بیک، میرمحمد سعید اردستانی، علی بن احمد طباطبائی و محمد مهدی حکیم الملک. همچنین استاد محمود بن محمد اصفهانی به عنوان معمار ایوان جنوبی و استاد حیدرعلی معمار اردستانی به عنوان معمار ایوان شمالی در کتیبه ها نوشته شده است.